سیاسی/ بین الملل یک نشریه آمریکایی با انتشار مطلبی به بررسی تحولات اخیر در خصوص ترور دانشمند کشورمان، مصوبه مجلس و وضعیت توافق هسته ای پرداخته است.

نشریه تایم در مقاله ای به قلم جوزف هینکس می نویسد: نهاد ارشد سیاسی ایران لایحه ای را در خصوص غنی سازی اورانیوم تا سقف ۲۰% تصویب کرده است، جهشی که در صورت اجرایی شدن آن به ایران امکان را می دهد که ظرف مدت شش ماه ذخایرش را تبدیل به سلاح اتمی کند. تأیید طرح مجلس توسط شورای نگهبان می تواند چالش بزرگی را برای رئیس جمهور منتخب آمریکا و دیگر متحدان این کشور فراهم آورد: " تحریم ها را ظرف دو ماه کاهش دهید یا ایران به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی برای بازدید دسترسی نمی دهد."

مجلس ایران در حالی این لایحه را در دوم دسامبر تصویب کرده که چند روز قبل دانشمند ارشد هسته ای محسن فخری زاده در حومه تهران ترور می شود. اقدام مجلس در پاسخ به ترور این دانشمند است که از آن به عنوان " اوپنهایمر ایران" یاد می شود.(رابرت اوپنهایمر فیزیکدان سرشناس آمریکایی که بمب اتم را کشف کرد).این درحالی است که فخری زاده در میان عموم مردم ایران فردی شناخته شده نبود.ترور وی واکنش بسیار خفیف تری درسطح خیابان نسبت به ترور قاسم سلیمانی ، فرمانده سپاه قدس داشت؛ مقام تأثیرگذار نظامی که در سوم ژانویه در پی حمله پهپادی آمریکا در خاک عراق ترور شد. کارشناسان می گویند این فضا تا حدودی به دلیل ویژگی های محرمانه دانشمند، خستگی مردم از تحریم ها و همه گیری ویروس کرونا است.

اما این ترور غیرقانونی بازتاب دهنده وضعیت چالش زایی است که رهبری کشور را متوجه آن می کند.آریان طباطبایی، نویسنده کتاب"بدون تسخیر،بدون شکست: استراتژی امنیت ملی ایران"، می گوید: "ایران گزینه خوبی برای چگونگی پاسخ ندارد" ، اما این بدان معنا نیست که شما طرفدار تمام این گزینه‌ها در سرتاسر طیف سیاسی نیستید. در همین راستا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران وعده داده تا بابت ترور شهید فخری زاده انتقامی سخت بگیرد. اما حسن روحانی که یک میانه رو به حساب می آید یک روز پس از تصویب مصوبه مجلس اظهار داشت که انتقام باید در زمان مناسب گرفته شود تا ایران در تله دشمنان نیفتد.

اما از نظر روحانی شکی نیست که چه کسی پشت پرده این ترور بوده است. مقامات امنیتی ایران، اسرائیل و یک گروه مخالف تبعیدی را به استفاده از "ابزارهای الکترونیکی" برای ترور فخری زاده متهم کرده‌اند. اسرائیل سکوت سنتی خود را بر نقش ادعایی خود حفظ کرده ‌است، هر چند که یک مقام نظامی اسرائیلی که نامش ذکر نشده است در تاریخ ۲۹ نوامبر به روزنامه نیویورک‌تایمز گفت که جهان باید از ما برای این اقدام تشکر کند.

متخصصان می گویند به جای سوال در مورد عاملان ترور و دلیل آن باید عنوان کرد که نبود فخری زاده لزوما مانع شروع مجدد ایران برای دستیابی به سلاح اتمی نخواهد شد به خصوص اینکه اگر تصمیم داشته باشد به این مسیر ادامه دهد. صنم وکیلی مدیر انجمن ایران در موسسه انگلیسی "چتم هاوس" می گوید جمهوری اسلامی ایران تنها به روی افراد منحصر به فرد سرمایه گذاری نمی کند، بلکه رویکرد توسعه نهادی را در پیش می گیرد و فخری زاده می تواند با مدیر ارشد اجرایی یک شرکت قیاس شود؛ فردی که در نهایت ترور او بر دانش فنی ایران تاثیرگذار نیست.

وکیلی در تاریخ ۳۰ نوامبر به نشریه تایم گفت که ترور فخری زاده یک اقدام روشن برای سنگ اندازی در مسیر دولت بایدن برای بازگشت به توافق هسته ای ایران بود. توافقی که نماد تلاش های چندجانبه گرایانه در سال ۲۰۱۵ بود. ناظران بین المللی معتقدند که این توافق به اهداف مورد نظر خود در خصوص توقف برنامه های هسته ای ایران رسید. البته قبل از آنکه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به طور یکجانبه از آن خارج شود و تحریم های را در قالب کارزار فشار حداکثری علیه ایران اعمال کند.

کارزار فشار حداکثری ترامپ در دستیابی به اهداف خود علیه ایران، یعنی کشاندن تهران به میز مذاکره ناموفق بود و نتوانست توافق جدیدی را حاصل کند که محدود کردن فعالیت های منطقه ای ایران نیز در آن لحاظ شود. برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حد غنی سازی هسته ای ایران را ۳.۶۷٪ تعیین کرده است، که ایران در ژوئیه ۲۰۱۹ آن را افزایش داد. از آن زمان تا کنون سطح غنی سازی تا ۴.۵٪ ثابت مانده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در گزارش ۱۷ نوامبر خود اعلام کرد که ایران از یک نوع سانتریفیوژ ممنوع شده بر اساس این توافق نامه برای غنی سازی اورانیوم در تأسیسات هسته ای نطنز استفاده می کند.

تایم می افزاید: اما غنی سازی اورانیوم به میزان ۲۰٪ – همانطور که در مصوبه مجلس ایران پیشنهاد شده است ـ نقض بسیار جدی تری خواهد بود. در این بین چالش بایدن در حالی که منتظر خروج ترامپ از کاخ سفید است کمتر از روحانی همتای ایرانی خود نخواهد بود. روحانی قبل از تصویب مصوبه جدید در مجلس، سخنرانی کرد و آن را برای تلاش های دیپلماتیک به منظور بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم ها "مضر" دانست.میزان توانایی او برای تأخیر در اجرای این مصوبه می تواند تعیین کند که آیا ایالات متحده و ایران می توانند روابط خود را ترمیم کنند یا اینکه همچنان منازعات ادامه دارد.

تا زمانی که ترامپ در اتاق بیضی حضور دارد فشارها علیه ایران بعید است که کاهش یابد. از ماه سپتامبر دولت ترامپ تقریبا هر هفته تحریم هایی را علیه ایران اعمال کرده است. همزمان جو بایدن نیز گفته است که اگر ایران به تعهدات کامل خود در برجام بازگردد او تحریم ها را لغو خواهد کرد

ترور یک دانشمند هسته ای
نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو در سال ۲۰۱۸ درباره فخری زاده گفت: "نام او را بخاطر بسپارید". این دانشمند برای اولین بار در سال ۲۰۱۵ مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت ، زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی نقش او را در یک برنامه تحقیقاتی هسته ای نظامی گرا در گذشته اعلام کرد. نتانیاهو مجدداً در یک کنفرانس مطبوعاتی نام محسن فخری زاده را به زبان آورد. کنفرانسی که او از اسناد محرمانه ای که ماموران موساد از بایگانی مخفی هسته ای ایران خارج کرده بودند، رونمایی کرد. نخست وزیر اسرائیل درباره اسناد ـ که اکثر آنها حداقل ۱۵ ساله بودند، بر اساس گزارش رسانه ها در آن زمان – با ترامپ گفتگو کرد، درست چند روز قبل از آنکه رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا تهدید خود را برای خروج از برجام عملی کند.

نیسان رفعتی تحلیلگر امور ایران در گروه بحران بین المللی گفت: دلیل ترور فخری زاده می تواند فرصت طلبی عاملان این حادثه باشد. آنها متوجه شدند که فخری زاده قابل هدف بود، طبق محاسبات آنها ریسک انجام چنین عملیاتی بیشتر از منفعتش بود تا بخواهند یکی از ارزشمندترین دانشمندان ایران را حذف کنند. اما بخشی دیگر از محاسبات احتمالا معطوف به محدودیتی بود که رهبری ایران در آن قرار می گیرد.

از دست دادن چنین دانشمند برجسته ای برای ایران ضربه بزرگی به شمار می آید چرا که نشان می دهد عوامل خارجی به طرز قابل توجهی به مرزها ورود پیدا کرده اند. تقریبا یک سال پس از ترور سردار سلیمانی و متعاقبا کشته شدن ۱۷۶ تن از مسافران هواپیمای اوکراینی صورت می گیرد. همچنین به دنبال آتش سوزی های مرموز در سایت های تحقیقاتی هسته ای شامل انفجار در سایت هسته ای نطنز در ماه جولای صورت می گیرد؛ اتفاقی که به گفته متخصصان اسرائیل مسئول آن بوده است. در روزهای پس از انتخابات آمریکا و باختن ترامپ، او طبق گزارشات پیش از آنکه مشاوران وی را ترغیب کنند گزینه های حمله به ایران را درخواست کرده است.

آرین طباطبایی کارشناس مسائل خاورمیانه در اندیشکده آمریکایی بنیاد جرمن مارشال آمریکا می گوید: واضح است که از دیدگاه ایران بازدارندگی طی یکسال گذشته با شکست مواجه شده است. وی می افزاید: بازدارندگی موثر نه تنها در داخل مهم است بلکه ایران را قادر می سازد تا نیروهای وابسته به خود در منطقه را تقویت کند. اما ریسک پاسخ نظامی همراه با پاسخ آمریکا و اسرائیل و یا انزوای دیپلماتیک همراه باشد.

هفته های پرتهدید پیش رو
در حال حاضر، این آمریکا است که منزوی شده است. در ماه آگوست، فقط جمهوری دومنیکن به قطعنامه ایالات متحده برای بازگرداندن تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل رای مثبت داد. همچنین آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه و اعمال تحریم ها علیه ایران ناکام ماند.

از سویی اتحادیه اروپا قتل فخری زاده را "عملی مجرمانه" خواند که مغایر با اصول احترام به حقوق بشر اتحادیه اروپاست. همچنین امارات متحده عربی نیز این ترور را محکوم کرد. کشوری که توافق عادی سازی روابط با اسرائیل را نیز امضا کرد.

در تاریخ ۳۰ نوامبر نیز گروهی از قانون گذاران اتحادیه اروپا در بیانیه ای گفتند که تروئیکای اروپایی شامل انگلیس ، فرانسه و آلمان باید نقشه راهی برای بازگشت ایالات متحده و ایران به توافق هسته ای پیدا کنند.

تا زمانی که ترامپ در اتاق بیضی حضور دارد فشارها علیه ایران بعید است که کاهش یابد. از ماه سپتامبر دولت ترامپ تقریبا هر هفته تحریم هایی را علیه ایران اعمال کرده است. همزمان جو بایدن نیز گفته است که اگر ایران به تعهدات کامل خود در برجام بازگردد او تحریم ها را لغو خواهد کرد.

رفعتی می گوید: برجام همچنان دستاورد شاخص و هشت ساله دولت روحانی است. اما پس از سالها رکود اقتصادی و عدم رهایی از تحریم ها رقبای او این توافق را خسارت بار تلقی می کنند. تندروها در انتخابات مجلس در ماه فوریه برنده شدند و حالا برای ۲۰۲۱ و انتخابات ریاست جمهوری برنامه ریزی می کنند. آنها نمی خواهند شاهد موفقیت سریع روحانی در بازگشت به برجام باشند.

در همین حال درخواست ها برای انتقام با نزدیک شدن به سالگرد ترور سردار قاسم سلیمانی وجود دارد، در جایی که روحانی نشسته است به نظر می رسد تا ۲۰ ژانویه راه درازی در پیش است.

.
.
منبع : خبرفوری