سالهاست که چاقی در دنیا رو به افزایش است و مانند هر موضوع داغ دیگری، باورهای درست و غلط بسیاری دربارهٔ آن از جمع‌های خانوادگی گرفته تا شبکه‌های اجتماعی دهان‌به‌دهان می‌شود.

کمابیش همهٔ ما خودمان را متخصص تغذیه می‌دانیم؛ هرچند هنوز چیزهای زیادی وجود دارد که دربارهٔ چاقی نمی‌دانیم، اما دانش پزشکی خیلی بیشتر از اعضای فامیل، حرف برای گفتن دارد:

۴ باور نادرست دربارهٔ اضافه وزن

باور نادرست اول: چاقی، نتیجهٔ سبک زندگی نامناسب است.

بیشتر رژیم‌های کاهش وزن و دستورالعمل‌های لاغری، انتخاب رژیم غذایی بد و نداشتن فعالیت بدنی را متهم ردیف اول چاقی می‌دانند و بارها شنیده‌ایم که چاقی، نتیجهٔ تنبلی و نبود ‌اراده است.

اما واقعیت این است: چاقی اغلب چند عامل دارد!

هرچند عادات غذایی بد و ورزش‌نکردن می‌توانند نقش مهمی در چاقی ایفا کنند، اما عوامل متعدد دیگری هم در افزایش وزن و چاقی نقش دارند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بیشتر مردم (حتی آن‌هایی که وزن مناسبی دارند) آنقدر که باید در طول روز فعالیت فیزیکی ندارند. در مورد بیشتر افراد، چاقی صرفاً نتیجهٔ انتخاب‌ رستوران‌های بد یا فعالیت‌های تفریحی بی‌تحرک نیست. استرس، کیفیت خواب، هورمون‌ها، دردهای مزمن، بیماری‌های پیشین و بیماری‌هایی که به آن مبتلایید، داروهایی که مصرف می‌کنید، ژنتیک و چندین عامل زندگی اجتماعی و اقتصادی در بروز چاقی تأثیرگذارند.

به همین دلیل، مدیریت وزن برای هر فردی باید بر اساس شرایط، نیازها و محدودیت‌هایش برنامه‌ریزی شود.

باور نادرست دوم: کاهش وزن کلید درمان همهٔ مشکلات سلامتی است.

کاهش وزن، تمام بخش‌های بدن که وظیفهٔ ذخیره‌کردن انرژی را دارند، درگیر می‌کند. درست است که کاهش وزن می‌تواند ریسک بیماری قلبی، دیابت و عوارض بسیار دیگری را کاهش دهد، اما اختلال در فرآیند ذخیره‌سازی انرژی می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات سلامتی متعددی هم باشد که می‌توانند حفظ رژیم کاهش وزن را در درازمدت دشوارتر کند.

پس واقعیت این است که: کاهش وزن هم می‌تواند برای سلامتی زیان‌بار باشد.

هرچند کم‌کردن وزن می‌تواند سلامت عمومی شما را بهبود دهد، اما رژیم غذایی می‌تواند استرس، اختلالات هورمونی و عوارض در سوخت‌وساز را هم همراه داشته باشد. کاهش وزن سریع می‌تواند خطر کاهش عضلات را افزایش داده و سوخت‌وساز بدن را کاهش دهد. همچنین ممکن است باعث کمبود مواد مغذی ضروری، اختلال در خواب، سنگ کیسه صفرا و مشکلات دیگری شود؛ برای نمونه برخی ممکن است در نتیجهٔ کاهش وزن، دچار ترک‌های پوستی و افتادگی پوست شوند. کاهش وزن حتی گاهی اوقات ممکن است بر سلامت روحی و روانی افراد تأثیر بگذارد. به همین دلیل است که مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه برای کنترل وزن با روش درست بسیار ضروری است. همچنین پزشک ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد تا در فرآیند کاهش وزن، با یک برنامهٔ درمانی هماهنگ، به شما در حفظ رژیم مناسب با روش درست کمک کند.

باور نادرست سوم: کاهش وزن یعنی «نسبت کالری دریافتی به کالری مصرفی».

شما اگر پیش تر رژیم گرفته باشید (که خب اگر روراست باشیم، همهٔ ما دست‌کم ماهی یک رژیم را شروع می‌کنیم!) احتمالاً «کالری دریافتی به کالری مصرفی» به گوشتان خورده است. به عبارت دیگر، برای کاهش وزن باید بیشتر از میزانی که می‌خورید، کالری بسوزانید.

اما واقعیت این است که: نسبت «کالری دریافتی به کالری مصرفی» فقط نوک کوه یخ است.

هرچند نمی‌توانیم اثر کالری مصرفی را در کاهش وزن انکار کنیم، اما تقلیل کاهش وزن به این نسبت ساده، کمی زیاد از حد ساده‌انگارانه است! بود و نبود عوامل تأمین انرژی، مانند پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها می‌توانند اثرات مختلفی بر بدن داشته باشد. میزان و مقدار کالری‌هایی دریافتی، هردو بر میزان کالری مصرفی تأثیر می‌گذارد. غذاهایی که می‌خوریم حتی می‌توانند بر هورمون‌هایی که زمان و میزان غذا خوردن را تنظیم می‌کنند، اثر بگذارند. برخی از غذاها می‌توانند تغییرات هورمونی را به‌وجود آورند که به افزایش وزن منجر می‌شود.

برخی مواد غذایی دیگر می‌توانند احساس سیری و سرعت سوخت‌وساز را افزایش دهند. پژوهش‌های نهادهای علمی معتبر نشان داده که خوردن کربوهیدرات کمتر و مصرف بیشتر چربی و پروتئین بیش از سوزاندن کالری وزن را کاهش دهد. یکی دیگر از ایرادهای وارد به «نسبت کالری دریافتی به مصرفی»، این است که چنین رویکردی سایر اثرات مثبت غذاها را نادیده می‌گیرد. مصرف مواد غذایی برای دریافت بیشترین مواد مغذی، در پیشگیری از بیماری‌ها و سالم‌ماندن بدن در درازمدت ضروری است.

باور نادرست چهارم: چند کیلو کم کردی؟ این معیار موفقیت است.

اغلب اوقات، برنامه‌های کاهش وزن و تغذیهٔ سالم، تنها بر عقربهٔ روی ترازو متمرکزند. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تمرکز بر کاهش وزن به‌عنوان یگانه معیار موفقیت، نه تنها بی‌اثر بلکه حتی از نظر روان‌شناختی مضر است. تمرکزکردن تنها بر عددی که ترازو نشان می‌دهد، می‌تواند دروازهٔ ورود به چرخهٔ بی‌انتهایی از کاهش و افزایش باشد. همچنین می‌تواند منجر به افزایش استرس، اختلال در غذاخوردن، مشکلات اعتمادبه‌نفس و حتی وسواس نسبت به هیکل و تناسب اندامی ناسالم شود.

پس واقعیت این است که: موفقیت یک رژیم غذایی باید با سلامتی سنجیده شود نه کاهش وزن.

کلید موفقیت در درازمدت، این است که روی انتخاب‌های سالم در مورد رژیم غذایی و ورزش خود تمرکز کنید، نه اینکه چند کیلو وزن کم کرده‌اید.

پژوهش‌های بسیاری در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که تمرکز بر عواملی مانند فشار خون، کیفیت مواد غذایی مصرفی، فعالیت بدنی، خودباوری و تصویر بدن بسیار موثرتر از تمرکز صرف بر کاهش وزن به‌عنوان معیار موفقیت است. چاقی یک بیماری پیچیده است که هنوز بسیاری چیزها را در موردش نمی‌دانیم؛ به همین دلیل، مردم همانطور که دربارهٔ یک فیلم سینمایی اظهارنظر می‌کنند، دربارهٔ چاقی و رژیم غذایی ایده‌پردازی می‌کنند. اما بسیاری از تصورات دربارهٔ چاقی، نه تنها کمابیش، بلکه کاملاً اشتباهند.

اگر می‌خواهید از رژیم غذایی جدیدی پیروی کنید یا در مورد وزن مناسب بدنتان تردید دارید، مشخص‌کردن مرز واقعیت و باورهای نادرست می‌تواند به تصمیم‌گیری درست شما کمک کند.