کابینه رییسی وادار کدام تفکر اقتصادی است؟ این سئوالی بود که بساری از کارشناسان در نشست کلاب‌هاوس خبرانلاین بدان پاسخ دادند.

زهرا علی اکبری- اغلب کارشناسان بر این نکته تاکید داشتند که اقتصاد ایارن دیگر فرصت آزمون و خطا ندارد و باید از این فرصت باقیمانده برای جراحی اقتصاد و حل مشکلات بهره گیرد .

کلید واژه حاضران در برخورد با بحث ، تکیه بر عبارت ابرچالش بود. بسیاری از کارشناسان تاکید داشتند که چالش ها در اقتصاد ایران به ابرچالش تبدیل شده و ضرورت دارد دولت سیزدهم اقدامی عاجل برای مقابله با این بحران‌ها بیاندیشد .

هدف مخالفان ایران نگه داشتن کشور در انزواست

مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست،در پاسخ به این سئوال کلیدی گفت: در ایران به دلیل فقدان احزاب قوی، برنامه‌ای که از یک مشرب فکری تغذیه شده، وجود ندارد.

پازوکی با تاکید بر اینکه پیشگو نیست، گفت: من از اینده خبر ندارم اما می دانم اگر رقابت و شفافیت را در اقتصاد از بین ببریم و انحصار به وجود آوریم، به طور قطع فضای کسب‌وکار چه برای تولیدکنندگان و چه برای مصرف‌کنندگان دچار مشکل می‌شود.

پازوکی تاکید کرد: اقتصاد ایران در شرایط فعلی به شدت از بسته بودن رنج می‌برد. شما اگر بهترین نوبلیست‌های اقتصادی را در اقتصاد بسته به عنوان مشاور دعوت کنید، کاری نمی‌توانند بکنند.

وی با بیان این‌که اگر اقتصاد بسته باشد، به طور قطع روی بازار ارز و تورم و زندگی توده‌های مردم اثر می‌گذارد، گفت: مشکلی که امروز اقتصاد ایران دچار است، جهالت اقتصادی است.

این کارشناس اقتصادی با بیان این‌که مقاله‌ای تحت عنوان میراث نامحمود را بخوانید، افزود: احمدی‌نژاد دلش می‌خواست به فقرا کمک کند، ولی بلد نبود و برنامه و سیستم نداشت. در نتیجه با وجود درآمدهای فزاینده ارزی، توده‌های مردم به خصوص تهی‌دستان و حاشیه‌نشین‌ها آسیب دیدند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در شرایط فعلی مهم‌ترین هدف مخالفان ایران، نگه داشتن کشور در فقر و انزوای بین‌المللی است و از سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران جلوگیری کنند.

چالش ها به ابرچالش تبدیل شدند

وحید شقاقی شهری، کارشناس اقتصادی نیز در این نشست با ارائه آمار و راقامی به وضعیت نامساعد اقتصاد ایارن اشاره کرد و گفت: اقتصاد ایران چالش‌ها و ابرچالش‌های زیادی دارد که انباشته شده و شاید بیش از ۵۰ سال این بیماری‌ها بوده و به تدریج هم بر تعداد بیماری‌های اقتصاد ایران افزوده شده و هم بیماری‌های نوظهوری در اقتصاد ایران ایجاد شده است.

این کارشناس اقتصادی با ارائه تصویری از اقتصاد در دهه ۹۰، تصریح کرد: در دهه ۹۰ یکی از عملکردهای بسیار بد اقتصادی را داشتیم. میانگین رشد اقتصادی ایران در دهه ۹۰ حدود صفر درصد و رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص منهای ۵ درصد شد و انحراف معیار بسیاری هم داشت. یعنی نوسانات زیادی را در سرمایه‌گذاری شاهد بودیم.

وی ادامه داد: سهم مالیات از کل درآمدها ۲۹ درصد بود. میانگین کسری‌های تجاری غیرنفتی ۱۴ میلیارد دلار، اندازه دولت مرکزی ۲۱ درصد، اندازه دولت ۷۵ درصد، میانگین نرخ تورم ۲۴ درصد و میانگین رشد نقدینگی هم ۲۸ درصد بود.

این کارشناس اقتصادی افزود: احتمالا در پایان این دهه امکان صادرات نفت برای کشورهای نفتی وجود نخواهد داشت. یعنی در آغاز دهه ۲۰۳۰ میلادی دیگر کشورها قادر به صادرات نفت نخواهند بود؛ آن هم به دلیل تکنولوژی‌های جایگزین.

این کارشناس اقتصادی افزود: در حال حاضر نیاز به برخی اصلاحات و جراحی‌ها داریم، ولی هنوز تیم پزشکی خود را مشخص نکردیم. این تیم باید از قبل مشخص می‌شد و می‌توانستیم آماده‌تر وارد شویم.

شقاقی‌شهری عنوان کرد: در دولت‌های گذشته هم انباشت چالش‌ها کمتر بود و هم درآمدهای ریالی و ارزی در اختیار دولت بود، اما کار دولت سیزدهم سخت است. ما تجربه جراحی‌های بزرگ را هم در اقتصاد ایران نداشتیم که بتوانیم برآوردی داشته باشیم، ولی حداقل باید بپذیریم که پذیرش این جراحی مهم است.

تیم اقتصادی دولت سیزدهم یکپارچه نیست

عضو شورای سردبیری خبرآنلاین گفت با اشاره به این‌که تیم اقتصادی دولت سیزدهم یکپارچه و قائل به یک نظام فکری اقتصادی نیست گفت: دولت آینده بار بسیار سنگینی از وعده‌های قابل‌توجه آقای رئیسی را بر دوش دارد که برای محقق شدن این وعده‌ها راهی جز این‌که به یک نظام اقتصادی یا یک اقتصاد نظام‌مند متکی باشد، ندارد.

محمد مهاجری افزود: تیمی که در حال حاضر برای کابینه اقتصادی دولت گمانه‌زنی می‌شود، به نظر یک ائتلاف و یا تلفیق از تفکرات گوناگون اقتصادی است. بعضی از این افراد صرفاً تکنوکرات هستند، برخی کمتر سابقه کار اجرایی دارند، بعضی از این افراد اصلاً قائل به حرف‌هایی که ما در این برنامه مطرح می‌کنیم که باید یکپارچه قائل به یک نظام فکری اقتصادی باشند، نیستند.

او خاطرنشان کرد: پرسشی که مطرح است این است که اگر دولت آینده نهادگرایی را پیشه کند یا به سمت اقتصاد بازار برود آیا خواهد توانست به یک مدل اقتصادی در وضعیت کنونی اقتصاد ایران برسد؟ به‌موازات این پرسش موضوع مورد سؤال مهم دیگر این است که اقتصاد سیاسی در دولت سیزدهم چه سرنوشتی خواهد یافت و موضوع تحریم‌ها چگونه حل خواهد شد؟

از ایده‌های مطرح شده اقتصادی فاصله گرفتیم

غلامرضا سلامی ، کارشناس مسائل اقتصادی، اما از منظری دیگر به بحث ورود کرد و تاکید نمود: به نظر بنده این موضوع که ایده اقتصادی دولت وامدار کدام تفکر اقتصادی باشد حائز اهمیت نیست بلکه آنچه حائز اهمیت است این است که ایده های اقتصادی نظام وامدار کدام تفکر اقتصادی باشد.

وی اضافه کرد: به نظر بنده هر یک از اقتصاددانان بزرگ دنیا که تفکر اقتصادی آزاد دارند نیز اگر در کابینه اقتصادی آقای رئیسی عضو شوند و سازمان برنامه و وزارت اقتصاد و وزارت صنعت و بانک مرکزی را عهده دار شوند تا زمانی که تفکر اقتصادی که بر نظام و مملکت حاکم است اصلاح نشود وضعیت به همین منوال است؛ما در ظاهر قضیه به دنبال عدالت هستیم ولی روز به روز با عدالت فاصله میگیریم و در ظاهر به سمت رفاه و وضعیت بهتری برای مردم می رویم اما در عمل از آن فاصله می گیریم.

سلامی ادامه داد: در ابتدا باید روشن شود که قصد نظام چیست و چه ایده ای را می خواهد تعقیب کند، ایده ها از نظر گفتاری زیبا هستند؛ ایده هایی از قبیل برقراری عدالت اجتماعی اما عملا هیچ راهکاری برای این ایده ها داده نشده است و اگر دولتی نیز بخواهد راهکاری را ارائه دهد آن هم نیازمند اقتصاد رقابتی و اقتصاد آزاد است.

هنوز تصمیم آقای رییسی روشن نیست

سید محمد صادق الحسینی، کارشناس اقتصادی با اشاره به این‌که دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد یک مجمع‌الجزایر از افراد است گفت: رئیس‌جمهور کمتر از یک سال با تعمیق بحران اقتصادی مجبور به تغییر در کابینه اقتصادی خواهد شد.

وی افزود: در کشورهای توسعه‌یافته دنیا هر دولتی که بر سرکار می‌آید و حتی پیش از بر سرکار آمدن، فراتر از تفکرات اقتصادی مشخص است که در اقتصاد چه برنامه‌ای دارد. دولت‌ها در این کشورها مشخص است که برای نرخ بهره، برای کسری بودجه چه برنامه‌هایی دارد، طرفدار افزایش میزان دخالت دولت در حوزه‌هایی چون آموزش و بهداشت است یا موافق کاهش این دخالت‌ها است. این موارد و بسیاری موارد در این دولت‌ها مشخص است چه سرانجامی دارند. اما در کشور ما و در دیگر کشورهایی که نظام‌هایی با ساختار نهادی ضعیف دارند و توسعه‌یافته محسوب نمی‌شوند این‌گونه نیست.

این کارشناس اقتصادی افزود: در موضوع اطرافیان رئیس دولت سیزدهم می‌توان گفت که ایشان یکی از متنوع‌ترین اطرافیان را در موضوع اقتصاد دارد. اطراف ایشان در حوزه اقتصاد از آقای پرویز داوودی و صمصامی که نهایت طیف چپ اقتصاد محسوب می‌شوند،هستند تا آقای علی طیب نیا که یک نهادگرای اقتصاد آزادی محسوب می‌شود. از آقای عبدالمالکی که چندان مشخص نیست کجای طیف اندیشه اقتصادی قرار دارد، اطراف ایشان هست تا آقای محمدرضا فرزین که او نیز طرفدار اقتصاد آزاد است که فهم نهادی از اقتصاد ایران دارد.در این میان کسان دیگری هم چون آقایان فرهاد رهبر، طالبی، راعی، و دیگرانی هم هستند که هیچ مشرب فکری مشخصی ندارند و چندان در فضای شفافی نبوده‌اند که بشود گفت چگونه می‌اندیشند. این موضوع گستردگی اطرافیان آقای رئیسی در حوزه اقتصاد مشخص نمی‌کند که خود ایشان و دولتشان در اقتصاد پی چه چیز هستند.

صادق الحسینی گفت: تا این لحظه حتی به نظر می‌رسد خود آقای رئیسی هم در موضوع اقتصاد هنوز به تصمیم قطعی نرسیده است که به کدام‌یک از این افراد و طیف‌های فکری آن‌ها کار را واگذار کنند. وی با اشاره به اینکه دهه اول ۱۴۰۰ تنها فرصت ایران برای ورود به امر اصلاحات اقتصادی است، اضافه کرد: در غیر این صورت کشور به سرعت وارد مرحله یونانیزه شدن و ونزوئلایی شدن خواهد شد.

اقتصاد با دستور قابل مدیریت نیست

محمدرضا جهان بیگلری، کارشناس اقتصادی، نیز در این نشست گفت: دوستانی می گویند که ایران در حال ونزوئلایی شدن است اما به نظر من اقتصاد ایران از اقتصاد ونزوئلا نیز عبور کرده است.

وی افزود: اقتصاد یک علم است و تفکر نیست؛ به این معنا که شما با یک تفکر عمومی و یا تفکر افراد خاص نمی توانید اقتصاد یک کشور را اداره کنید و همچنین نمی توانید به طور دستوری اقتصاد یک کشور را اداره کنی. به این معنا که نمی شود دستور دهید صادرات کشور افزایش پیدا کند و سپس این امر به وقع بپیوندد بلکه افزایش صادرات کشور براساس معیارهایی نظیر سرمایه گذاری محقق خواهد شد؛ در نتیجه اقتصاد را نمی شود دستوری و یا تفکری اداره کرد.

بیگلری در آخر افزود: آقای رئیسی باید از تیم اقتصادی استفاده کند که برنامه ای باشد. اقتصاد ایران تا کنون به صورت دیمی رشد کرده و اقتصاد ابزار دست سیاست بوده است و برای رسیدن به اهداف بررسی علمی نشده است.

وی به رشد فزاینده تورم در ایران اشاره کرد و گفت: طبق گزارش مرکز آمار ایران قدرت خرید هر هزار تومان در شرایط کنونی برابر با ۲ میلیون و ۶۵۴ هزار تومان در سال ۱۳۶۸ است و همین امر نشان از عمق تورم در ایران دارد . در عین حال قدرت خرید خانوار ایرانی نیز به یک سوم کاهش یافته است.

در بحث حکمرانی دیگر بدیهیات هستیم

حسین سلاح ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران با اشاره به این‌که افراد مطرح برای کابینه اقتصادی دولت سیزدهم به اقتصاد دستوری و برنامه‌ریزی‌شده اعتقاد تام دارند، گفت: افراد مطرح برای کابینه اقتصادی دولت آقای رئیسی جهت‌گیری‌های ضد بین‌المللی و ضد اقتصاد جهانی دارند.

او افزود: معتقدم این پرسش که دولت آقای رئیسی گرایش به کدام تفکر یا مکتب اقتصادی دارد را کسی نتواند به‌صورت مشخص پاسخ دهد. حتی شخص رئیس‌جمهور دولت سیزدهم هم به نظر نمی‌تواند جوابی برای این سؤال داشته باشد.

او افزود: واقعیت این است که ما در بحث حکمرانی اقتصادی این‌قدر درگیر بدیهیات و موضوعات اولیه هستیم که اصلاً پاسخ به این سؤال خیلی درجه اهمیت بالایی ندارد.

این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: اساساً در حال حاضر میان مدیران اقتصادی مطرح کشور و نه حتی در میان کابینه اقتصادی مطرح آقای رئیسی جراحان حاذقی را نداریم که بیاید و بر سر این‌که نیم میلی‌متر کمتر یا بیشتر بافت ناسالم اقتصاد ایران را ببرند باهم بحث‌وجدل کنند. شرایط اقتصاد ایران به‌گونه‌ای است که انگار یک پرستار بیمار دیابتی تابه‌حال روزی پنج وعده به بیمار خود نان خامه‌ای می‌داده‌اند. وی پیش بینی کرد اقتصاد ایران بسته تر از گذشته شود.

فاصله کوتاه امید تا ناامیدی

سید حمید حسینی، در این نشست گفت: به غیر از آقای هاشمی که دیدگاه مشخصی در بخش سیاست و اقتصاد داشت و تلاش کرد که در بحث تعدیل و آزادسازی اقتصادی اقداماتی صورت دهد سایر روسای جمهور فاقد دیدگاه اقتصادی مشخصی بودند.

وی افزود: وزیر کشاورزی آقای رئیسی که به احتمال زیاد آقای سادات نژاد هستند نیز امروز در مجلس تصویب کردند که ستاد تنظیم بازار کشاورزی ایجاد کنیم مانند کارگروه امنیت و اشخاصی در آن در خصوص بخش کشاورزی کشور اظهار نظر کنند؛ حداقل در دو بخش کشور حضور دولت حداقلی بود که آن مسکن و کشاورزی بود و ظاهرا این دو نیز مورد دخالت دولت قرار خواهند گرفت.

وی در ادامه افزود: بنده گمان می کنم که باید صبر کنیم؛ آقای رئیسی هم این استعداد را دارد که یک تیم اقتصادی معقول طرفدار اقتصاد رقابتی تشکیل دهد و هم توان این را دارد که یک تیم سهم خواه و یا نهادگرای تشکیل دهد و در زمان کنونی قضاوت کردن خیلی سخت است.

مهمترین سند اقتصادی دولت سیزدهم

حجت الله صیدی، کارشناس اقتصادی و مدیرعامل بانک تجارت، در کلاب هاوس خبرآنلاین که با موضوع " ایده‌های اقتصادی دولت رییسی وامدار کدام تفکر اقتصادی است " برگزار شد؛ گفت: تجربه نشان داده است که در این چند سال قبل از اینکه پیرو یک مکتب اقتصادی و تفکر اقتصادی باشیم باید برنامه اقتصادی داشته باشیم.

وی گفت: مهمترین سندی که در خصوص ایده های اقتصادی دولت سیزدهم داریم، نقشه راه اقتصادی است که منتشر شده است و آقای دکتر فاطمی امین آن را ارائه کرده اند و توضیحاتی در مورد آن داده اند که در هفت بخش است و هدف گذاری ها و تعریف های خوبی در آن صورت گرفته است اما مهم است که این نقشه توسط برنامه عملیاتی پشتیبانی شود.

این کارشناس اقتصادی در ادامه افزود: ما گاهی برنامه ها و نقشه راه هایی را تنظیم می کنیم اما اکشن پلن واقع گرایانه و شدنی یا اصلا نداریم یا چیزی تنظیم می کنیم که بیشتر آرمانی است. بنابراین نقشه راه بسیار مهم است و این نقشه راه نیز در بخش های مالی، خانوارها و شفافیت نکات خوبی دارد اما اگر برنامه عملیاتی پشتیبان آن نباشد بعید است که در این وادی ها به موفقیت رسید.

۱۲۲ کشور تورم کمتر از سه درصد دارند

میثم هاشم‌خانی کارشناس اقتصادی نیز گفت: برای درک این نکته که چه کسانی در کابینه آقای رییسی حضور دارند، باید اطرافیان وی را رصد کرد. در اطراف ایشان از فردی مانند آقای طیب نیا تا آقای فرزین و عبدالملکی و داوودی و صمصامی حضور دارند و دیدگاه دو نفر آخر سوپر کمونیستی است که مشابه آن تنها در دو کشور دیگر یعنی ونزوئلا و کره شمالی یافت می شود؛ اینکه ما بگوییم قیمت دلار دولتی باید هزار و ۵۰۰ تومان شود اصلا در سایر کشورهای جهان یافت نمی شود و اینکه دلار دو تا سه نرخ همزمان داشته باشد نیز پدیده ای است که جهانیان با آن بیگانه اند .

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: در ۱۲۲ کشور دنیا تورم زیر ۳ درصد است؛ لازم به ذکر است که کشورهایی نظیر عراق، افغانستان و فلسطین اشغالی هم تورم زیر ۳ درصد را دارند.

هاشم خانی در ادامه گفت: این ۱۲۲ کشور توسعه یافته و در حال توسعه به این فکر نیافتاده اند که تورم را با سرکوب قیمت ها دستگیری گران فروشان و سلاطین گران فروشی و دیگر سلاطین کنترل کنند؛ افرادی مانند آقای داوودی و صمصامی در طیف متعارف اقتصادی در دنیا قرار نمیگیرند.

وی گفت: من فکر میکنم از آنجا که آقای رئیسی خاستگاه حزبی ندارند و اساسا احزاب نیز در ایران گعده های دوستانه ای هستند که هیچ مانیفست مملکت داری شفافی ندارند و یا مانیفست آنها سرشار از انشا نویسی است طبیعتا تیم اقتصادی ایشون نیز افرادی با دیدگاه های اقتصادی متفاوت و حتی متضاد خواهد بود و اما بازهم امیدوارم که اینطور نباشد و در حد توان خودم تلاش می کنم که اینطور نباشد و طیف افراد معقول تر مانند طیب نیا، فرزین و رهبر بتوانند قدرت بیشتری داشته باشند و حضور اینها بتواند شریط را بهبود بخشد.

۲۲۳۲۲۳