یازدهم دسامبر (بیستم آذر) روز جهانی کوهستان است و شعاری که سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) برای امسال تعیین کرده، «کوه‌گردشگری پایدار» (sustainable mountain tourism) است.

محیط‌های کوهستانی نقشی اساسی در زیستبوم جهان دارند، چنان‌که بخش بزرگی از آب شیرین زمین به‌واسطه‌ی وجود کوه‌ها تولید می‌شوند، درصد بالایی از تنوع زیستی مرهون تنوع ساختاری زمین در کوهستان است، و بسیاری از چشم‌اندازهای بدیع این کره‌ی دوست‌داشتنی را کوه‌ها پدید آورده‌اند. به‌خاطر همین ویژگی‌ها و به‌دلیل همزیستی‌ای که انسان در دوران‌های بس طولانی با کوه داشته، این محیط‌ها در جهان امروز به جاذبه‌های مهم گردشگری و ورزشی بدل شده و حدود بیست درصد از کل گردشگری‌ها مربوط است به اسکی و کوه‌نوردی و پیاده‌روی و دیگر شکل‌های ورزش و گردش در کوهستان.

دیرزمانی است که از گردشگری به‌عنوان «صنعت» به‌معنای عامل تولید ثروت یاد می‌شود. دو رشته‌کوه باعظمتِ البرز و زاگرس و کوه‌های پرشمار دیگر در کشور ما، همچنان که با تولید آب و فراهم ساختن بهترین مراتع و جنگل‌ها عامل شکل‌گیری تنوع طبیعی و انسانی بوده‌اند، محیط‌های بسیار ارزشمند برای گردشگری هم هستند. اگر بتوانیم طبیعت و آثار فرهنگی متنوع کوهستان‌های کشور را حفظ کنیم، خواهیم توانست بخش بزرگی از درآمدزایی را در سطح ملی از کوه‌ها داشته باشیم بی آن که مانند امروز، با بردن خاک و سنگ کوه‌ها با عنوان دروغین «معدن‌کاری» یا با چرای بی‌رویه‌ی دام یا بهره‌کشی کوته‌نگرانه از آب‌هایی که از کوه سرچشمه می‌گیرند، برای خودمان ثروت تولید کنیم. البته هم‌زمان باید سیاست خارجی کشور را هم اصلاح کنیم تا گردشگران خارجی به ایران پا بگذارند و با خود ارز بیاورند.

برای کوه‌ها چه می‌توان کرد؟

نباید بزرگی آن‌چه که کوه‌ها را تهدید می‌کند، ما را از تلاش برای حفاظت این پدیده‌های سترگ بازدارد! هر کس می‌تواند به شیوه‌ای در این راه مؤثر باشد؛

* در روزها و هفته‌های آینده، از «روز جهانی کوهستان» بگوییم و به این مناسبت یادداشت و مقاله بنویسیم، نمایشگاه و همایش برگزار کنیم و در شبکه‌های مجازی عکس و پوستر به اشتراک بگذاریم.

* برنامه‌های کوه‌نوردی و گردش در کوهستان با رعایت اصولِ «بر جا نگذاشتن رد» اجرا کنیم و به پاک‌سازی یکی دو نقطه بپردازیم.

* کتاب‌ها و مقاله‌های مربوط به محیط زیست کوهستان را بخوانیم و بر دانش خود درباره‌ی کوه‌ها بیفزاییم.

* مشکلات محیط‌های کوهستانی اطراف خودمان مانند طرح‌های توسعه‌ای بی‌ضابطه، معدن‌کاری‌های لجام‌گسیخته، ریخت‌وپاش زباله، جنگل‌زدایی، و فرسایش را مستند کنیم و از مسوولان بخواهیم که در رفع این مشکلات اقدام کنند.

(با استفاده از: https://www.fao.org/international-mountain-day/theme/en/)

* مدیر گروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوه‌نوردان ایران

۴۷۴۷