پروژه انتقال آب از جنوب به شمال در چین بزرگترین پروژه در این زمینه است که تاکنون انجام شده؛ این پروژه شامل برداشت آب از رودخانه‌های جنوبی و رساندن آن به شمال کشور است. تا کنون حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب آب از جنوب چین به سرزمین‌های خشک شمالی آن منتقل شده است و ۱۴۰ میلیون نفر از نعمت آب بهره‌مند شده‌اند.

الهه جعفرزاده: از دهه ۱۹۸۰ میلادی به بعد، کاهش تدریجی بارندگی در شمال چین و بهره‌برداری بیش از حد از منابع زیرزمینی، باعث کاهش قابل‌توجه منابع آبی و بروز خشکسالی‌های مکرر در این منطقه شد. با توجه به توسعه کشاورزی و تسریع روند شهری‌شدن در شمال این کشور، میزان سرانه منابع آبی به مرور در این ناحیه کاهش یافت و منجر به معضل جدی کمبود آب شد. از همین رو، برای حل مشکل کم‌آبی، ایده پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین، نخستین بار در سال ۱۹۵۲ (توسط رئیس جمهور فقید، مائو تسه تونگ) مطرح شد.

هدف از این طرح، جبران کمبود آب در شهرهای پکن و تیانجین و استان‌های شمالی هبی، هنان و شاندونگ بود. ۵۰ سال بعد (در ۲۳ آگوست ۲۰۰۲) پس از تحقیق و برنامه‌ریزی گسترده، این پروژه توسط شورای دولتی تصویب و کار بر روی مسیر شرقی پروژه در دسامبر ۲۰۰۲ شروع شد. یک سال بعد هم ساخت و ساز در مسیر مرکزی آغاز گشت.

معابر اصلی پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین

پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین، سه مسیر انتقال را شامل می‌شود؛ مسیر مرکزی (میانی)، با مسافت ۱۲۶۷ کیلومتر، مهم‌ترین مسیر انتقال محسوب می‌شود و آب را از رودخانه هان به شهرهای پکن و تیان جین منتقل می‌کند. اجرای مسیر میانی این پروژه در سال ۲۰۱۴ پایان یافت. ۱۳ میلیارد متر مکعب آب از این مسیر به نواحی خشک شمالی چین انتقال یافته است.

به واسطه مسیر شرق نیز آب از حوضه‌های میانی و پایین رودخانه یانگ تسه به مناطق شمال شرقی کشور منتقل می‌شود. ساخت و اجرای این مسیر در سال ۲۰۱۳ میلادی پایان یافت. از آن زمان تا کنون، ۱۴.۸ میلیارد متر مکعب آب از مسیر شرقی منتقل شده است.

در مسیر غرب هم آب‌های سرچشمه رودخانه یانگ تسه به رودخانه «زرد» در شمال منتقل می‌شود. در مسیر غربی نیز ۱۷ میلیارد متر مکعب آب تا کنون جابه‌جا شده است.

پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین چه مشکلاتی را با خود به همراه داشت؟

این طرح از ابتدا نگرانی‌ها را پیرامون خطرات احتمالی در زمینه محیط‌زیست، جابه‌جایی سکنه و تخریب مراتع برانگیخت. باتلاق‌شدن اکوسیستم‌ در بالادست رودخانه یانگ تسه (با پیشینه جنگل‌زدایی)، کاهش جریان آب در سد موجود بر روی رودخانه یانگ تسه (که با کاهش تولید برق همراه است)، هزینه بالای ساخت‌وساز و پرداخت غرامت به افرادی که مسکن خود را از دست می‌دهند، از نگرانی‌هایی بود که این پروژه با خود به همراه داشت.

در ماه مه ۲۰۱۱ نیز مقامات چینی صراحتاً اعلام کردند که موانعی در پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین وجود دارد؛ که شامل اثرات زیست‌محیطی و مشکلاتی برای افرادی که در مسیر انتقال آب ساکن هستند، می‌شود.

• پروژه انتقال آب و عوارض زیست محیطی آن

ادوارد وانگ، خبرنگار باسابقه نیویورک تایمز، در همان سال نوشت: «به باور برخی از کارشناسان و متخصصان چینی، این سیستم می‌تواند اکولوژی رودخانه‌های جنوبی را از بین ببرد و آنها را مانند رودخانه زرد بلااستفاده کند. دلیل این پیش‌بینی هم غفلت دولت از انجام مطالعات و بررسی‌های دقیق عنوان شد.»

صحبت‌های دیگری پیرامون مسئله آلودگی این آب‌ها مطرح بود و گفته می‌شد «اگر نتوان کیفیت آب را به طور مؤثر بهبود بخشید، آبزیان زیادی از بین خواهند رفت.» دولت چین نیز اذعان کرده بود که آب یکی از چشمه‌های مسیر شرقی آلوده و ناپاک است و ما نمی‌دانیم آیا می‌توان از آن حتی برای مصارف کشاورزی استفاده کرد یا نه.»

هم‌چنین در سال‌های نخست پروژه، هشدارهایی در رابطه با احتمال رسوب‌گذاری، بروز سیل و خطر آلودگی رودخانه هان داده شده بود.

• مشکل در اسکان و دردسر مهاجرت؛ از دیگر مشکلات این پروژه

از دیگر مشکلات این پروژه، مقاومت روستائیانی بود که در مسیرهای انتقال آب سکونت داشتند و مایل به جابه‌جایی نبودند. قرار بود در مجموع ۳۳۵۰۰۰ نفر از سکنه اطراف سد دانجیانگکو جابه‌جا شوند. این جابه‌جایی یک مشکل جدی محسوب می‌شد چرا که در واقع جای مناسبی برای اسکان تازه وجود نداشت. کسانی هم که نقل‌مکان کردند، شکایت داشتند که زمینی که برای اسکان مجدد آنها انتخاب شده بود خیلی مناسب نیست.

بیشتر بخوانید:

پروژه انتقال آب در عربستان و چین چه بود و به کجا رسید؟/ ارزیابی این طرح در ایران

دولت چین برای کمک به جبران خسارات جابجایی مهاجران، سیاست‌های ترجیحی را مطرح کرد؛ وعده خانه‌های جدید، پرداخت غرامت و اعطای زمین‌های کشاورزی. به عنوان مثال، جدای از پرداخت غرامت برای اموال غیرمنقول و خانه قدیمی، به هر خانواده مهاجر یک زمین زراعی در روستای جدید به اضافه یارانه سالانه اختصاص یافت.

اما شنیده‌ها حاکی از آن است که واقعیت امر، با گفته‌های دولت خیلی فاصله دارد. مسکن‌های نامرغوب، غرامتی که بخشی از آن توسط دولت کسر شده، نبود اشتغال و بی‌محلی از سوی ساکنان بومی و عدم تمایل به پذیرش و کمک‌رسانی به خانواده‌های مهاجر حقیقت ماجراست.

چین با تحلیل و برنامه‌ریزی دقیق، ضمن ادامه این ابرپروژه، بر مشکلات فائق آمد

در نهایت، با گذشت سالیان متمادی و مطالعات فراوان، حدود ۲۶۰ پروژه برای کاهش آلودگی و بهبود کیفیت آب با حداقل استانداردهای آشامیدن در دست اجرا قرار گرفت. کارشناسان چین با تحلیل و برنامه‌ریزی دقیق تأکید کردند که همزمان با اجرای پروژه انتقال آب، پروژه‌های دیگری از جمله توزیع منطقی آب، حفظ آب و خاک و حفاظت از محیط زیست نیز اجرا شود. این پروژه پیچیده در طول ساخت و تکامل، بر مشکلات فنی متعددی غلبه کرد و هم‌چنین حفاظت از تنوع زیستی را موردتوجه قرار داد؛ از جمله اینکه امکان ورود پرندگان مهاجر به این مناطق فراهم و گذرگاه‌های متعددی برای تسهیل مهاجرت ماهی‌ها ساخته شد.

آیا این پروژه عظیم در آبرسانی به نواحی خشک، موفق عمل کرده است؟

بر اساس آخرین آمارها، تا کنون حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب آب از طریق این سه مسیر از جنوب چین به سرزمین‌های خشک شمالی آن منتقل شده است. این ابرپروژه، افزون بر اینکه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی را تا حد قابل‌توجهی کاهش داده، بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ به طور میانگین موجب افزایش ۲۳ سانتی‌متری سطح منابع زیرزمینی کم‌عمق در شمال چین شده است. هم‌چنین سطح آب‌های زیرزمینی در دشت‌های پکن برای ششمین سال متوالی افزایش یافته است.

گفتنی است طی این پروژه، ۱۴۰ میلیون نفر از ساکنان مناطق خشک در شمال چین، از نعمت آب بهره‌مند شده‌اند.

ماجرای پروژه انتقال آب در عربستان از چه قرار است؟

تابستان امسال نیز عربستان سعودی هدفی را برای دستیابی به بهره‌گیری صد درصد از فاضلاب شهریِ تصفیه‌شده تا سال ۲۰۲۵ تعیین کرد. در پی این طرح، مرکز پیش‌بینی آب و هوای فضایی (SWPC) به دنبال افزایش تدریجی مشارکت بخش خصوصی در تولید آب شیرین‌شده تا سال ۲۰۳۰ است.

هدف از این پروژه، انتقال روزانه ۱۲۰ مگا لیتر آب تصفیه‌شده از شعیبه به جده، منا و قائزه و هم‌چنین از مکه به طائف است.

سیستم انتقال آب شعیبه-جده شامل یک ایستگاه پمپاژ جدید در شعیبه و دو خط لوله فولادی به مجتمع مخزن آب در جده است. علاوه بر این، ظرفیت پمپاژ در شعیبه دو برابر شده، سه ایستگاه پمپاژ بین مکه و طائف ارتقا یافته و دو ایستگاه پمپاژ تقویت‌کننده جدید برای پشتیبانی از شبکه انتقال ارائه شده است.

در این طرح، آب تصفیه‌شده از طریق یک خط لوله فولادی جوش‌داده‌شده به قطر، که تقریباً ۳۰ کیلومتر از طریق توسعه شهری در جده و ۹۲ کیلومتر در صحرا را پوشش می‌دهد، منتقل می‌شود. ارتقای دسترسی به آب تصفیه‌شده، به بهبود زندگی افراد ساکن در مناطق خشک‌تر عربستان کمک می‌کند.

منابع: water-technology ، globaltimes ، chinadaily، factsanddetails ، arabnews ، bv.com

۴۷۲۳۲