یک زلزله ۷ ریشتری، گرچه ده برابر بزرگتر از یک زلزله شش ریشتری است ولی ۳۲ برابر انرژی بیشتری نسبت به زلزله شش ریشتری آزاد خواهد کرد و این زلزله ۳۲ برابر قوی‌تر از زلزله شش ریشتری خواهد بود

غزال زیاری – وقوع زلزله سهمگین و مرگبار ۷.۸ ریشتری در ترکیه، ما را برآن داشت تا به بررسی و مقایسه شدت زلزله‌ها بپردازیم تا متوجه شویم که این زلزله تا چه میزان مرگبار و شدید بوده است.

مقیاس ریشتر، به‌منظور ارزیابی بزرگی یک زلزله و حجم انرژی آزاد شده در هنگام وقوع یک زلزله به کار می‌رود و هیچ ارتباطی به میزان آسیب‌های آن ندارد.

مقیاس زلزله از صفر تا ده ریشتر تعیین شده و متغیر است. زلزله‌هایی با مقیاس کمتر باعث لغزش چند سانتی‌متری گسل‌ها می‌شوند و مثلا یک زلزله ۹ ریشتری، گسل‌ها را چندین متر جابجا می کند.

شاخص‌های موثر در ابعاد و ویرانگری زلزله

ابعاد یک زلزله تنها به میزان جابجایی گسل‌ها بستگی ندارد و بحث مساحت صفحه گسلی نیز مطرح است. هرچقدر این وسعت بیشتر باشد، زلزله بزرگتر خواهد بود. یک زلزله هفت ریشتری، منطقه گسلی به مساحت حدود ۱۰۰۰ کیلومتر مربع یا حدود ۵۰ کیلومتر طول و ۲۰ کیلومتر عرض را دربر می‌گیرد.

میزان ویرانگری و آسیب‌های زلزله به فاکتورهای متعددی بستگی دارد؛ از محل وقوع زلزله گرفته تا مرکز آن و عمق وقوع زلزله. در عین حال میزان سکونت‌پذیری مرکز وقوع زلزله نیز فاکتوری تعیین‌کننده است.

در صورتی که زلزله در منطقه‌ای پرجمعیت رخ دهد، میزان ویرانی و قربانیان آن به شدت بالا خواهد بود ولی زلزله‌ای با همین شدت در منطقه‌ای دور افتاده و خالی از سکنه، قربانی و ویرانی زیادی نخواهد داشت. زلزله‌هایی با شدت بالا، در اعماق اقیانوس‌ها ممکن است حتی توسط انسان‌ها حس هم نشوند.

فاکتور مهم دیگر، عمق کانون زلزله است. هرچه عمق کانون زمین‌لرزه بیشتر باشد، قدرت آن بیشتر است و در عین حال احتمال رسیدن آن به سطح زمین کمتر خواهد شد. به همین خاطر هم هست که زلزله‌های سطحی، رایج‌تر و خطرناک‌تر هستند.چون هر چه عمق کانون زلزله کمتر باشد، آسیب‌های بیشتری به سطح می‌زند.

زلزله چند ریشتری خطرناک خواهد بود؟

خوشبختانه اکثر زلزله‌ها واقعا کوچک بوده و زیر سه در مقیاس ریشتر هستند که میکرو زلزله نامیده می‌شوند و حتی شاید به چشم نیایند. اما زلزله‌های بالاتر از ۴.۵ ریشتر به راحتی حس می‌شوند و بخش معدودی از زلزله‌ها (۱۵ زلزله در ۱.۴ میلیون زلزله ثبت شده بالای ۲ ریشتر)، ۷ ریشتری یا بیشتر هستند و خطرناک قلمداد می‌شوند. یک زلزله ۸ ریشتری یا بالاتر از آن، یک زلزله بزرگ است.

بزرگی یک زلزله به چه معناست

به گفته لوسی جونز، زلزله‌شناس، بزرگی زلزله در واقع عددی است که نشان‌دهنده انرژی رها شده در نتیجه آن زلزله است. انرژی آزاد شده با میزان حرکت سنگ‌ها و فاصله‌ای که حرکت می‌کنند محاسبه می‌شود. در اینجاست که متوجه می شویم که یک زلزله هشت ریشتری چقدر ترسناک‌تر از یک زلزله ۶ ریشتری خواهد بود.

هر یک ریشتری که زلزله بزرگتر باشد، انرژی آزاد شده، حدود ۳۲ برابر افزایش می‌یابد. یعنی یک زلزله ۷ ریشتری، گرچه ده برابر بزرگتر از یک زلزله شش ریشتری است ولی ۳۲ برابر انرژی بیشتری نسبت به زلزله شش ریشتری آزاد خواهد کرد و این زلزله ۳۲ برابر قوی‌تر از زلزله شش ریشتری خواهد بود

یعنی در یک زلزله هشت ریشتری ۱۰۰۰ برابر انرژی بیشتر از زلزله شش ریشتری آزاد خواهد شد و این انرژی در منطقه بزرگتر و برای زمان طولانی‌تری آزاد می‌شود.

در ابتدا، تعریف بزرگی زلزله به دستگاه‌های لرزه‌نگار برمی‌گشت که در آن ماشینی با بهره‌گیری از جوهر، حرکات سریع را روی یک کاغذ به تصویر می‌کشید و لرزش زلزله این‌گونه اندازه‌گیری می‌شد و بزرگی یک زلزله این‌گونه بود که امواج در یک لرزه‌نگاری در فاصله خاصی از کانون زلزله چقدر بزرگ هستند و در آن زمان، بزرگی یک زلزله هشت ریشتری، ده برابر بیشتر از یک زلزله هفت ریشتری در نظرگرفته می‌شد.

ولی مشخص شد که مقیاس بزرگی زلزله را باید به نحو دیگری در نظر گرفت و در حال حاضر برای به دست آوردن مقیاس بزرگی زلزله به محاسبه حرکات سنگ‌ها برروی گسل پرداخته و زلزله‌های بزرگتر به صورت دقیق‌تری محاسبه می‌شود.

کدام زلزله‌ها نگران‌کننده هستند؟

عموما زلزله‌های بالای ۶ ریشتر و آنهایی که در مناطق پرجمعیت رخ می‌دهند، به مراتب نگران‌کننده‌تر هستند و آسیب‌های بیشتری وارد می‌کنند.

در ادامه، ریشتر به ریشتر به بررسی میزان آسیب‌ها و خطرناک بودن زلزله‌ها می پردازیم اما به طور کلی زلزله‌هایی به بزرگی ۶ ریشتر، آسیب‌های قابل توجهی به سازه‌های آسیب‌پذیر مثل ساختمان‌های مقاوم‌سازی‌نشده و ساختمان‌های آجری می‌زنند ولی زلزله‌های ۷ریشتر به بالا، علاوه بر واژگون کردن اثاثیه سنگین، به ساختمانهای معمولی و خوش ساخت هم خسارات فراوانی خواهند زد.

• یک ریشتر (ناچیز): تقریبا در شرایط عادی توسط افراد انگشت شماری حس می‌شود. احتمال وقوع آن در دنیا در هردقیقه است.
• دو ریشتر (ضعیف): توسط افراد معدودی که آن هم در حال استراحت هستند حس می‌شود، به‌ویژه در طبقات بالاتر.
• سه ریشتر (ضعیف): توسط برخی افراد که در خانه هستند احساس می‌شود، به ویژه در طبقات بالاتر. خیلی از افراد حتی متوجه این زلزله نمی‌شوند. لرزه‌هایی شبیه به لحظه عبور کامیون از کوچه دارد.
• ۴ ریشتر (سبک): توسط افرادی که در خانه هستند حس می‌شود ولی افرادی که در فضای باز هستند ممکن است آن را حس نکنند. اگر شب‌هنگام اتفاق بیفتد، برخی افراد را بیدار می‌کند. ظروف، پنجره‌ها و درها بهم می‌خورند دیوارها ممکن است ترک بخورند، صدایی مثل برخورد کامیون سنگین به ساختمان به گوش می‌رسد.
• ۵ ریشتر (متوسط): تقریبا توسط همه حس می‌شود و بسیاری را از خواب بیدار می‌کند. ظروف و پنجره‌ها می‌شکنند و وسایل و اجسام ناپایدار جابجا می‌شوند.
• ۶ ریشتر (قوی): توسط همگان حس می‌شود و وحشتناک است. برخی اثاثیه سنگین حرکت می‌کنند و آسیب‌های زیادی وارد می‌شود.
• ۷ ریشتر (خیلی قوی): آسیب جزئی به ساختمان‌هایی با طراحی و ساخت خوب وارد می‌شود؛ آسیب وارده به سازه‌های معمولی و خوش‌ساخت کم تا متوسط است و سازه‌هایی با ساختارهای ضعیف یا طراحی نامناسب به شدت آسیب می‌بینند. از بین رفتن بسیاری از دودکش‌ها و ساختمان‌ها
• ۸ ریشتر (شدید): آسیب به سازه‌هایی با طراحی مناسب؛ آسیب شدید به ساختمان‌های معمولی و ریزش بخشی از آنها. آسیب‌های جدی به سازه‌هایی با ساختارهای ضعیف. افتادن دودکش‌ها و ستون‌ها، بناهای تاریخی و ریزش دیوارها. واژگون شدن اثاثیه سنگین در منازل
• ۹ ریشتر (خشن): آسیب‌های فراوان به تمامی سازه‌ها و حتی سازه‌های خوش‌ساخت و با طراحی مناسب. خسارات فراوان در ساختمان‌های بزرگ و اصلی و ریزش آنها. بسیاری از ساختمانها از فونداسیون‌هایشان جدا می‌شوند.
• ده ریشتری (بسیار شدید): اکثر سازه‌ها و ساختمان‌ها تخریب شده و ریل‌ها خم می‌شوند .

منابع: latimes و sms-tsunami-warning

۴۱۴۱