قال علی علیه السلام: «یا کمیل ان رسول الله (ص) ادبه الله عز و جل و هو ادبّنی و انا اودبّ المؤمنین و اورث الادب المکرمین» (بحار الانوار، جلد ۷۴، صفحه ۲۶۷)

مقام معظم رهبری در بیانات روز چهارشنبه بیستم جمادی به مناسبت ولادت باسعادت حضرت صدیقه کبری (علیها السلام) توصیه‌های مؤکدی در خصوص اتقان در بیان و سخن گفتن از روی علم، خودداری از غیبت و تهمت و بدگویی و بدزبانی فرمودند. و از جمله در مورد ادب اسلامی و گسترش آن و رعایت ادب اسلامی در سخن گفتن (که در فضای مجازی در حال کم‌رنگ شدن است) تأکید نمودند: «بدزبانی، بدگویی بایستی از جامعه‌ جمع شود. مکتب ائمه و مکتب علوی و فاطمی از این چیزها مبرا است.»
مسئله ادب فردی و اجتماعی از مهمترین موضوعات زندگی بشری است. رعایت اخلاق فردی و اجتماعی که از آن به اخلاق و رعایت آداب هم تعبیر می‌شود در همه جوامع و ادیان مورد تأکید و اهتمام قرار دارد، تا آنجا که پیامبر اعظم ص فرمود: «انی بعثت لأتمم مکارم الاخلاق‏». من مبعوث شده‌ام تا مکرمت‌ها و زیبایی‌های اخلاقی را به نهایت برسانم و لذا آن حضرت قبل از بعثت و بعد از رسالت چه در مکه و چه در مدینه که حکومت تشکیل داد و به بالاترین صفات اخلاقی متصف بود و عرب جاهلی حضرت رسول(ص) را به آن محاسن اخلاقی می شناختند و اساساً یکی از عوامل موفقیت آن حضرت در این مسئله نهفته بود.
در اهتمام قرآن کریم به رعایت ادب و اخلاق، گفته‌اند سوره حجرات به سوره ادب در بین مسلمانان مشهور و معروف است.
در سراسر این سوره مبارکه خداوند خطاب به مسلمانان نحوه رعایت ادب و اخلاق را در محضر رسول خدا (ص) و در بین خودشان متذکر و آموزش داده است و اساساً رعایت ادب و اخلاق یک عامل امتیاز و شرافت شناخته شده است.
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام خطاب به کمیل بن زیاد نخعی فرمود:
ای کمیل بدان که حضرت رسول خاتم (ص) تربیت شده خداوند متعال است و او مرا تربیت نموده است و من نیز مؤمنین را تربیت می‌کنم و برای آنان ادب و اخلاق شخصیت‌های مکرم را به یادگار می‌گذارم. با این بیان معلوم می‌کرد که رعایت ادب و آداب اجتماعی تا چه حد مورد اهتمام بوده است.همچنین مسئله ادب در ادبیات فارسی فراوان به چشم می خورد.
مولانا در شعر معروف مثنوی می‌گوید:
از خدا جویم توفیق ادب/ بی‌ادب محروم گشت از لطف رب
حقیقتاً بی‌ادبی مساویست با محرومیت از الطاف و مراحم حق تعالی.
پس سرّ تأکید مقام معظم رهبری بر گسترش ادب اسلامی و حفظ ادب اسلامی در سخن گفتن جلوگیری از توسعه بدزبانی و بدگویی و جمع کردن عوارض و آثار این صفت ناپسند از جامعه اسلامی می باشد.
واقعیت این است که مهمترین نقطه آسیب ما در وضعیت فعلی جامعه مسئله عدم رعایت ادب و اخلاق است چه از سوی عموم مردمان و چه از ناحیه مسئولان و کارگزاران حکومتی که به گونه‌ای الگوی رفتاری برای مردم به شمار می آیند و چه از سوی سازمان‌ها و دستگاه‌های فرهنگی و تبلیغاتی کشور و چه از سوی خطبا و اهل وعظ و منبر و خطابه و مداحی.
در اینجا مقام معظم رهبری به درستی درد را شناسایی و راه درمان و بازگشت سلامت به بدن بیمار جامعه را متذکر شده‌اند.
مسئله رعایت ادب و اخلاق فردی و اجتماعی نبایستی باردیگر ابزاری برای واگرایی جامعه و وسیله ای برای حذف و اضافه کردن،گردد و از سوی دیگر نبایستی رعایت ادب و اخلاق را از دیگران بخواهیم و خودمان را از هرگونه اصلاحی مبرا بدانیم و فرافکنی کنیم. مسئله بحدی مورد توجه و عنایت حضرت امیرالمؤمنین قرار دارد که در بحبوبه جنگ صفین گروهی از رزمندگان در رکاب علی (علیه السلام) و افسران بلند پایه آن حضرت نسبت به جبهه باطل و سپاهیان معاویه که در مقابل‌شان صف‌آرایی کرده بودند مطالبی گفتند که آن حضرت از بیان اصحابش گلایه‌مند شد و با لحن مشفقانه در جایگاه فرماندهی کل قوا و همچون پدری علاقمند به سعادت فرزندش فرمود: «إِنِّی أَکْرَهُ لَکُمْ أَنْ تَکُونُوا سَبَّابِین‏» من به عنوان رهبر و ولیّ امر شما و فرمانده کل قوای مسلمین، به شما اخطار می‌کنم، من دوست ندارم شما اهل سبّ و فحاشی باشد.
سپاه تحت امر ولیّ امر معصوم (ع) مرتکب خطایی شد که فرماندهی کل آن را نپسندید و صریحاً واکنش نشان داد و راه سعادت را به سربازانش نشان داد و از آنان خواست همانطور که با شجاعت به قلب دشمن می‌تازند با شهامت ادب و اخلاق را نسبت به دشمن‌شان رعایت کنند.
همه کسانی که به نحوی مخاطب کلام رهبری هستند باید از خود بپرسند که وظیفه‌ امروز من چیست؟ و هر کس به سهم خودش تلاش کند به این دغدغه رهبری پاسخ دهد و هر کاری که می‌تواند برای رعایت ادب اجتماعی انجام بدهد. همانند مسئله آتش به اختیار، منتظر اجرای دیگران نمانیم. اگر ما به وظیفه خود عمل نکنیم، به رهبری و نظام اسلامی ظلم روا داشته‌ایم. تصور نکنیم بددهنی و جسارت و توهین به دیگران، عامل رشد و شکوفایی نظام است بلکه باید بدانیم که حضرت امیرالمؤمنین هم بددهنی و فحاشی به سربازان دشمن را آفت لشکر و اصحاب وفادار و سلحشورش می‌داند لذا تذکر می‌دهند.
«وظیفه روحانیت، رسانه ملی و اصحاب رسانه»
همه ما نسبت به رعایت ادب و اخلاق اسلامی توجیه هستیم ولی برخی اوقات گرفتار بی‌توجهی و ساده‌انگاری می‌شویم و احساس می‌کنیم چون همه فعلاً چنین می‌کنند پس برای ما هم عدم رعایت ادب اسلامی اشکالی ندارد، غافل از آنکه انتظاری که از حوزه و روحانیت و سازمان‌های تبلیغی و ترویجی و صدا و سیما وجود دارد از هیچ تشکل دیگری نیست زیرا کارآمدی تبلیغ چهره به چهره و استفاده از منبر وعظ و خطابه ظرفیتی برای خطیب، واعظ و مداح ایجاد می‌کند که می‌تواند شنونده و بیننده را تحت تأثیر قرار داده و او را با فرهنگ سازی و ارائه الگوی فاخر و جذّاب مبادی به آداب نماید.
همانطور که مقام معظم رهبری به درستی تصریح کردند «بدزبانی و بدگویی بایستی از جامعه جمع شود. مکتب ائمه ع و مکتب علوی و فاطمی از این چیزها مبرا است. … اینها را به مردم یاد بدهید، تعلیم بدهید هم در زبان، هم در عمل.»
در این راستا باید سازمان ها و تشکل های مسئول، صدا و سیما و اصحاب رسانه و فعالان فضای مجازی با ارائه برنامه‌های متین و کارشناسی شده برای عامه مردم و گروه‌های خاص مخاطب پیش‌بینی های لازم را طراحی نموده تا این عارضه فرهنگی که قدرت تخریبی آن ده‌ها برابر تخریب فیزیکی است، ریشه‌کن شود.انشاء الله

۱۷۱۷